Gıdavitrini - Enflasyonun artışında en büyük etkenlerden biri olan gıdada yapısal sorunu Merkez Bankası bir raporuyla ortaya koydu. Tarla ile tüketici arasında kat be kat oynama olan ürünlerin bu süreçte kimlerden geçtiğini detaylı bir şekilde anlatan Merkez Bankası Uzmanı Hüseyin Songül'ün, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın resmi blogu Merkezin Güncesi'nde analizi yayımlandı.

Tüm bu süreçte aracıların nakliye, vergi ve komisyon bedelleri de eklenince son aşamada tüketici domatese markette 2.81 TL ödüyor. İdeal tedarik zinciri ile tüketicinin fiyatı 2.81 TLyerine 2.54 TL olarak hesaplandı. Ayrıca, toplam parasal değer içindeki vergi yükü yüzde 11.5'ten yüzde 9.4'e, aracıların payı ise yüzde 45.5'ten yüzde 28.7'ye düşürülebilir durumda. Bu hesaplama ile aslında kilogram başına 27 kuruşluk yani yüzde 10'luk fazla ödeniyor. Hüseyin Songül'ün örnek olarak aldığı 10 bin kilogram domatesin 1 TL fiyatla başladığı yolculukta aracılık maliyeti yüzde 45.5 olurken domatesin içindeki gerçek fiyatın oranı yüzde 43. Tedarik zincirinin ilk adımında tüccar, çiftçiden 10 bin kilogram domatesi 1 TL'den alıyor ve çiftçi adına yüzde 2 oranında gelir vergisi stopajı ve yüzde 1 oranında Bağ-Kur kesintisi yaparak kalan tutarı çiftçiye ödüyor.

İkinci aşamada tüccar Antalya halindeki komisyoncu aracılığıyla domatesin kilosunu KDV hariç 1.3 TL'den sevkıyatçıya satıyor. Toptancı halinde ürünü komisyon karşılığında satan komisyoncu, aldığı ürünü başka toptancı hallerindeki komisyonculara göndererek komisyon bedeli karşılığında satıyor. Komisyoncu hem tüccara, hem de sevkiyatçıya fatura kesiyor. Komisyoncunun sevkıyatçıya kestiği faturada ürün bedeli, ürün bedeli üzerinden yüzde 1 oranında hesaplanan hal rüsumu ve toplam tutar üzerinden yüzde 1 oranında hesaplanan KDV. Komisyoncu satış bedeli üzerinden yüzde 8 oranında komisyon ücreti ve komisyon ücreti üzerinden de yüzde 18 oranında komisyon KDV'si hesaplayarak, tutarları sevkıyatçıdan alıyor. Üçüncü aşamada sevkıyatçı, Ankara halindeki komisyoncu ile KDV hariç 2 TL'den satma için anlaşıyor. Songül'ün varsayımına göre komisyoncu da domatesleri markete aynı fiyattan satıyor. Domateslerin nakliyesinde sırasıyla yüzde 10'ar fire veriliyor. Toplamda yüzde 19 azalma olduğu tahmin ediliyor.

1- Tüccar, çiftçinin 10.000 kg domatesini kilosu 1 TL'den satın alıyor. Tüccar, çiftçi adına ilgili kamu otoritesine ödenmek üzere yüzde 2 oranında gelir vergisi stopajı ve yüzde 1 oranında Bağ-Kur kesintisi yaptıktan sonra kalan tutarı çiftçiye ödüyor.

2- Tüccar Antalya halindeki komisyoncu aracılığıyla domatesin kilosunu KDV hariç 1.3 TL'den sevkiyatçıya satıyor.

3- Sevkiyatçı, haldeki komisyoncu ile KDV hariç 2 TL'den satması için anlaşıyor. Komisyoncu markete aynı fiyattan satıyor. Domates hal ve market nakliyesi sırasında % 10'ar toplamda % 19 fire veriyor

4- Sevkiyatçı ve komisyoncu KDV ve komisyon bedeli ödüyor. Marketin girişinde geriye kalan 8 bin 100 kg domates KDV hariç 2.6 TL'den tüketiciye satılıyor.

5- Tüketici 8 bin 100 kg domatese % 8 KDV dahil toplam 22.744 ödüyor.

Öte yandan Sabah'tan Pınar Çelik Nacar'ın haberine göre Perakendeciler Federasyonu Başkanı Mustafa Altunbilek, “Yerel marketlerde salkım domates 1.5 lira. Daha pahalıya yemenize gerek yok” dedi. 

Rusya ile bir türlü aşılamayan domates ticareti yüzünden uzun zamandır tartışılan fiyatlarla ilgili yerel marketleri temsil eden Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanı Mustafa Altunbilek son noktayı koydu. "Şu anda yerel marketlerde salkım domates 1.5 liradan satılıyor. Temmuz ve ağustosta 1 liranın da altına düşer. Domatesi hâlâ 3-4 liraya yemenize gerek yok" dedi. Bazı marketlerin kira, çalışan gibi maliyetlerinin gıda fiyatlarını da etkilediğinin altını çizen Altunbilek, "Domatesi direkt tarladan alıp satmak gibi bir gücü yok yerel marketlerin ama Rusya'yı ya da aracıları bahane edip fiyatları yükseltmiyoruz" diye konuştu.