1 yaşına kadar anne sütü mümkün değilse formül mama, sonrasında ise keçi sütü tercih edilmeli. Süt şart mı? Asla değil. Onun yerine kefir ya da yoğurt tercih sebebi olabilir. Aşağıda bebekler için tercih edilmesini tavsiye ettiğim sırayı yazıyorum. Aynı sırayı yetişkinlerin de takip etmesi isabetli olur elbette...

1-Keçi sütünden kefir
2-Keçi sütü yoğurdu
3-Keçi sütü
4-İnek sütünden kefir
5-İnek sütünden yoğurt
6-İnek sütü

İnek sütü son seçenek olmalı. Yani sadece mecbur kalırsanız... Neden derseniz:
Dünya’nın pek çok yerine keçi sütü inek sütüne tercih edilir. Son yıllarda Amerika gibi inek sütüne aşkla meşkle bağlı olan bir ülkede bile yavaş yavaş yaygınlaşmaya başladı. Onun içindir ki müthiş bir güce sahip olan inek sütü endüstrisi keçi sütünün (aslında önlenemez) yükselişini engellemek için doktorları ve sağlıkçıları da içine kattıkları bir karalama kampanyası başlattılar. Dikkatli okunduğunuzda aslında hiç de bir şey söylemeyen makaleler “keçi sütü çocuğunuz için hiç iyi değildir” sloganıyla her yerde basılıyor. İşin acı tarafı Türkiye de bu konuda kraldan çok kralcı davranarak bu oyunların kurbanı oluyor. Hayır efendim keçi sütü kötü filan değildir, bilakis kendisini inek sütüne tercih etmek için milyon adet neden vardır. Yutmayın bu numaraları! Ben size başka numaralar öğreteceğim şimdi.

Bakın mesela:
* Keçi sütü inek sütünden %13 daha fazla kalsyum içerir,
* Keçi sütü inek sütünden %25 daha fazla vitamin B-6 içerir,
* Keçi sütü inek sütünden %47 daha fazla vitamin A içerir,
* Keçi sütü inek sütünden %134 daha fazla potasyum içerir,
* Keçi sütü inek sütünden %27 daha fazla selenyum içerir,
* Keçi sütü inek sütünden 3 kat daha fazla niasin içerir,
* Keçi sütünün sindirimi inek sütünden çok daha kolaydır,
* Keçi sütü inek sütünden çok daha az alerjendir. İnek sütüne alerjisi olan pek çok çocuk keçi sütünü rahatlıkla tolere eder,
* Keçi sütünün yağ yoğunluğu inek sütününkinden daha fazladır (Bu iyi bir şey),
* İnek sütünün aksine keçi sütü aglutinin (bir çeşit antikor) içermez. Netice itibariyle keçi sütündeki yağ globülleri toplanmaz bu da keçi sütünü daha kolay sindirilebilir hale getirir,
* Keçi sütü inek sütüne kıyasla daha fazla temel yağ asidi içerir,
* Alerjenik bir protein olan beta lactoglobulin hem keçi hem de inek sütünde hemen hemen eşit miktarda bulunur ama buna rağmen keçi sütü inek sütünden çok daha kolay tolere edilir.

Keçi sütündeki laktoz oranı (%4.1) inek sütüne kıyasla biraz daha düşüktür(%4.7). O yüzden bazı laktoz intoleransı olan insanlar keçi sütünü daha rahat içerler.

Keçi sütündeki protein farklı bir çeşit proteindir ve bu proteinin kalitesi de keçi sütünün daha kolay sindirilebilir olmasının nedenlerinden biridir. İnek sütündeki en büyük problemlerden biri kazein denen bir çeşit protein (A1 Beta Casein) içermesidir.Kazein aslında keçi sütünde de bulunur ama keçi sütünde bulunan kazein (A2 Beta Casein) anne sütündekine çok benzer, o yüzden keçi sütü yapı olarak anne sütüne en yakın süt olarak tanımlanır. A2 Beta Kazein içeren sütler keçi, koyun ve anne sütüdür.

Peki nedir bu başımıza iş açan A1 beta kazein? Yazılanlara göre Avrupa’da  8.000 yıl kadar önce bir büyükbaş hayvan sürüsünün genetik mutasyona uğraması neticesinde oluşmuş A1 beta kazein… O yüzden sadece belli bir grup hayvanda A1 beta kazein bulunurken, diğerlerinde görülmez.

A1 beta Kazeinle A2 Beta Kazein arasındaki fark aslında tek bir amino asittir. A1’deki amino asit histidine iken aynı pozisyonda A2’deki amino asit proline’dir. Aslında küçük bir fark gibi görünüyor bu ama neticede keçi sütünün sağlık açısından avantajlarına yol açıyor. Bu işin mühendisliğine, biyolojisine, kimyasına, fiziğine fazla girmeyip can sıkıntısı yaratmamak açısından edebiyatında kalarak yazmaya çalışıyayım; Şöyle ki problemli histidine,  sindirim sırasında beta casomorphin 7 (BCM7) denen bir başka probleme yol açıyor. BCM7, mühendisliğinin ötesinde sağlıklı yaşamın her alanında bir doktora derecesi hakeden Vin Miller’ın sözleriyle “morfin benzeri etkiler yaratan bir çeşit afyondur.” Bu noktada yatmadan önce rahat uyuyalım diye içtiğimiz sütleri yadedelim mi?  BCM7 aynı zamanda LDL değerlerini altüst eden bir oksidan olarak da bilinir diyor Miller.

Bilhassa mide ülseri, çölyak gibi sindirime bağlı rahatsızlıkları olan insanların (ve de elbette bebeklerin) inek sütünden uzak durmaları gerekir çünkü BCM7 bu insanların kanına diğerlerinden çok daha kolay karışır. BCM7’nin kana karışması demek otizm ve şizofreni benzeri hastalıkların semtomlarını sergilemeye neden olabilmesi demektir. Bu sonuca ulaşmayı sağlayan çalışmalardan biri fareler üzerinde yapılmış. BCM7 enjekte edilen fareler bir müddet sonra otistik ve şizofrenik insanlara özgü davranışlar sergilemeye başlamışlar. [1]

A1 Beta Kazeini şeker hastalığı, kalp hastalığı, davranış problemleri, MS, Parkinson’s ve otizm[2] gibi hastalıklarla ilişkilendiren sayısız çalışma yapılmıştır. Ayrıca A1 beta kazein ve BCM7 otoimmün bozukluklarıyla direkt olarak ilişkilendirilir.Bu çalışmalarla ilgili ayrıntıları bu yazıyı yazarken alıntı yaptığım Keith Woodford’un [3] kitabında bulabilirsiniz.

A1 Beta Kazeini kalp hastalığıyla ilişkilendiren çalışmalardan biri 2001’de  Dr. Corran McLachlan’ın yayınladığı bir makaledir.[4] Bir diğeri ise 2003’de Dr. Murray Laugesen ve Dr. Bob Elliot’un yaptığı bir çalışmadır.[5] Her ikisi de kalp hastalığı ile A1 Beta Kazein arasındaki yüksek korelasyonu destekler nitelikte.

Tek tek bazı ülkelerdeki kalp krizi oranlarına ve beslenme şekillerine bakınca yine karşımıza A1 Beta Kazein çıkıyor. Mesela İzlanda ve Finlanda kültür olarak benzer ülkeler olmalarına rağmen Finlandiya dünya’nın en yüksek kalp hastalığı oranlarına sahip ülkelerinden biridir ama İzlanda’da kalp hastalığı oranı Finlandiya’nın neredeyse yarısı kadardır. Buna paralel olarak A1 Beta Kazein tüketimleri de yarısı kadardır. Mesela İngiltere’nin Guernsey adasındaki kalp hastalıkları oranı İngiltere’nin geri kalanına kıyasla çok düşüktür. Aynı şekilde Guernsey’deki A1 Beta Kazein tüketimi sınırlıdır. Benzer sonuçlar Afrika’daki bazı kabilelerde de görülmüştür.

Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar da A1 Beta Kazein aleyhine sonuçlar veriyor. Mesela 2003’de Avustralya’da tavşanlar üzerinde yapılan bir deneye göre A2 Beta Kazein, ateroskleroza (damar sertliği) karşı bir miktar koruma sağlarken A1 Beta Kazein kesinlikle oluşumuna yardım ediyor. [6]
Gelelim yoğurt ve kefir meselesine… Eğer inek sütü vazgeçilmezse sizin için, hiç olmazsa sütünden fedakarlık edip yoğurdunu ve kefirini tüketmenizi önereceğim. Her ne kadar Nisan, 2009’da yayınlanan bir çalışma[7]  fermente inek sütü ürünlerinin kazeini tamamıyla yok etmediğini ispatlamış olsa da kötünün iyisi, kötünün kendisine her zaman yeğdir. Tabii ben size keçi sütü, ve keçi sütünden yapılan yoğurt ve kefiri tercih etmenizi önereceğim. En azından çocuklarınız için… Keçi sütü alırken antibiyotik ve bovine büyüme hormonu (BHG)içermemesine özen göstermenizi öneririm.

Peki inek sütünün hanesine yazılabilecek artı yok mu? 1 adet var. (Dilerseniz bunu ikiye de bölüp 2 artı olarak kaydedebilirsiniz). İnek sütü keçi sütünden 5 kat daha fazla vitamin B-12 ve 10 kat daha fazla folik asit içerir. Bu, inek sütünü tercih etmeniz için yeterli bir neden midir? O karar da okuduklarınızdan ve araştırdıklarınızdan sonra tamamıyla size kalmış. Fakat umarım bu vitaminlerin başka yiyeceklerden de pekala temin edilebilir olduğunun hepimiz farkındayızdır. Fikrim sorulacak olursa keçi sütünün artılarından bu nedenle vazgeçmeye ve inek sütünün (kocaman) eksilerine maruz kalmaya değmez.

Yazımda bahsettiğim A1 Beta Kazein ve inek sütü araştırmalarına inek sütü endüstrisinden cevap yok mu acaba diye google’ı didik didik etmeye başlayacak olanlar olabilir. Ben o konuda da yardımcı olayım: Evet endüstrinin birkaç doktora yalvar yakar yaptırdığı birkaç “uyduruk” çalışma var. Bunların abstract’larını okuduğunuzda “aaaa keçi sütü meğer ne lüzümsuz ne sakıncalı ne zehirli bir maddeymiş” sonucuna derhal varıyorsunuz. Ancak makalelerin kendisini okuduğunuzda “1 yaşın altındaki bebeklere keçi sütü vermek sakıncalıdır” gibi hepimizin malumu komik özetler çıkıyor ortaya. Pek alim olmaya gerek yok o konuda değil mi?

İnsanın yavrusuna en iyi gelecek olan süt insanın sütüdür. Ancak insanın sütü yavrusuna yetmediği noktada alternatiflere bakmaya başlanmalıdır ve o zaman umarım farkedilir ki ineklerin sütü ineklerin yavruları içindir, keçilerinki de onların yavruları için… Bir tercih yapmak zorundaysak eğer insanın sütüne en yakın olanına meyledelim derim. Mantıklı mı?
Eren Kaya - milliyet.com.tr

Kaynaklar:
[1] Sun Z, Cade JR. "A Peptide Found in Schizophrenia and Autism Causes Behavioral Changes in Rats." Autism. 1999. 3(1):85-89.
[2] Cade R, Privette M, Fregly M, Rowland N, Sun Z, Zele V, Wagemaker H, Edelstein C. "Autism and Schizophrenia:Intestinal Disorders." Nutritional Neuroscience. 2000. 3(1):57-72.
[3]Woodford K, (2007). Devil in the Milk: Illness, Health and Politics: A1 and A2 Milk. Wellington New Zealand: Craig Potton Publishing
[4] McLachlan. "ß-casein A1, ischaemic heart disease mortality, and other illnesses." Medical Hypotheses. 2001. 56(2):262-272.
[5] Laugesen M, Elliot R. "Ischaemic heart disease, Type 1 diabetes, and cow milk A1 ß-casein." New Zealand Medical Journal. 2003. 116(1168).
[6] Tailford KA, Berry CL, Thomas AC, Campbell JH. "A casein variant in cow's milk is atherogenic." Atherosclerosis. 2003. 170(1):13-19.
[7] De Noni I, Cattaneo S. "Occurrence of ß-casomorphins 5 and 7 in commercial dairy products and in their digests following in vitro simulated gastro-intestinal digestion." Food Chemistry. 2010. 119(2):560-566.