Vakıf medeniyeti olarak bilinen Osmanlı'da, pek çok kişinin aklına bile gelmeyen, gayeleri, sıcak pide dağıtmak, israfı önlemek, sıcak yaz günlerinde soğuk su dağıtmak, güzel yazı öğretmek, kızlara çeyiz hazırlamak, duvar yazılarını silmek, doktorların güzel huylu olmasını sağlamaya çalışmak, insanlara boğazda temiz hava aldırmak olan ilginç vakıflar bulunuyordu.

Osmanlı medeniyeti aynı zamanda "vakıf medeniyeti" olarak tarihteki yerini alıyor. Osmanlı'daki sivil toplum, insan haysiyetinin ve hayatının korunması, güzelleştirilmesi, sosyal düzenin her türlü tehlike ve sarsıntılardan korunması amacıyla vakıf yolu ile camiler, medreseler, dergahlar, aşevleri, hanlar, hamamlar, kervansaraylar, bedestenler ve köprüler yaptırdı. 

Bir gönüllük, merhamet ve sevgi medeniyetine sahip olan Osmanlı, kendi kişisel imkanlarıyla hiçbir menfaat gözetmeksizin binlerce hayır kurumunun temelini attı, yeri geldiğinde de tüm birikimini bağışlamasını bildi.

Çok özel konulara bile el atılması ise vakıf medeniyetinin nasıl bir incelik üzerine inşa edildiğini gösteriyor. Zengin bir çeşitliliğe sahip olan vakıf geleneğinde oldukça ilginç vakıflar da yer alıyor. 

Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün "Tarihteki İlginç Vakıflar" kitabında yer alan bilgilere göre, "Güzel Yazı Öğreten Vakıf", bilgiyle beraber güzel yazıya da ne kadar önem verildiğini gösteriyor. Dünyanın en ünlü hattatlarının çıktığı Osmanlı'da güzel yazı yazma tarihi bir gelenek olarak görülmüş, bu iş için vakıf kurulmuş. Hattat muallimler tarafından talebelere, asgari haftada iki gün güzel yazı dersi verilerek, hocalarına günlük on akçe ödeniyordu. 

"Kızlara Çeyiz Hazırlayan Vakıf" çeyize ihtiyacı olan kızları tespit edip, çeyizlerini üstlendi. "Duvar Yazılarını Silen Vakıf", her an cami, medrese, kışla, çeşme, han, hamam, bahçe gibi yerlerin duvarlarının çirkin yazı ve resimlerden temizlenmesini ve çevrelerinin bakımlı kalmasını sağladı. "Sıcak Pide Dağıtan Vakfı", vakıf sıcak pide alıp müezzinler vasıtasıyla fukaraya sadaka olarak dağıttı.

"Yaz Günlerinde Soğuk Su Dağıtan Vakıf", yapılan sebilde, yaz mevsiminde buzlu veya karlı soğuk su bulunduruldu. Gelen geçen her susuza vakfın aldığı bardaklarla Allah rızası için su ikram edildi.

"Öğrencilere Piknik Yaptıran Vakıf", kurulan bu vakıfla ilk mektep talebelerini her yıl iki defa pikniğe götürürdü. 

"Helalleşme Vakfı", sevap, vakfın (yani kendisinin) üzerinde hakkı olup da helalleşemediği kimselerin olsun diye kuruldu. Bir şekilde gıybetini yapıp, bilerek ya da bilmeyerek üzmüş olabileceği, helalleşmek istediği ama helalleşemediği kimseler olacağı düşüncesiyle kazanacağı sevabı (helalleşmek ümidiyle) onlara bağışlıyor. Bu durum medeniyetin ilim adamlığı anlayışını da gözler önüne seriyor. 

"Meyve Yediren Vakıf", vakfa ait bağdan, ahaliye, çocuklara meyve dağıtırdı. "Boğazda Temiz Hava Aldıran Vakıf", önce belirlenen yere çeşme yaptırırmış. Sonra yanına bir köşk ve bir de liman... Vakıf, buraya gelen insanlar burada konaklayıp boğaz havası alsınlar, boğazın güzelliklerini seyrederek dinlensinler diye kuruluyor.     

Kitapta yer alan bazı ilginç vakıflar ise şu şekilde sıralanıyor: Doktorların Güzel Huylu Olmasını İsteyen Vakıf, İsrafı Önleyen Vakıf, Yaz ve Kışta İnsanların İstirahati İçin Kamp Tesis Eden Vakıf, Camilerdeki Saatleri Tamir Eden Vakıf, Kışın Abdest Alanlara Sıcak Su Temin Eden Vakıf, Zararlı Haşaratı İmha Eden Su Vakfı, Göl Temizleyen Vakıf, İflas Eden Tüccarlara Yardım Eden Vakıf. aa.com.tr