Dünyada önemli ticari potansiyele sahip, pazarı 6 milyar doları bulan trüf mantarı, Marmara, Ege, Akdeniz ve kısmen Karadeniz’de kurulabilecek bahçeler ile yeni girişimcilerini bekliyor.

Türkiye’nin biyolojik zenginliklerinden olan ve dünyada “siyah elmas” olarak adlandırılan trüf mantarının değeri her geçen gün artarken, kilogramı, türüne ve kalitesine göre ortalama 200-3 bin 500 euro arasında değişiyor. Türkiye’nin değişik illerindeki ormanlardan toplanarak yerel halk tarafından değerlendirilen 12 tür doğal mantar bulunuyor. Trüf mantarları, önemli bir ihraç ürünü haline gelirken, üretiminin artırılması amacıyla doğal ve yapay trüf ormanları oluşturulmasına yönelik Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü “Trüf Ormanı Eylem Planı” hazırladı. Plana göre, 5 yıl içinde Orman Genel Müdürlüğü ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (MSKÜ) işbirliğiyle 16 ilde yaklaşık 40 hektarlık boş alanda yapay trüf ormanları kurulacak. 200 hektarlık doğal trüf ormanları da korumaya alınarak güçlendirilecek. Plan kapsamında, 3 bin 500 kişiye trüf ile ilgili eğitim verilecek,ayrıca, trüf ile ilgili yasal düzenleme ve mevzuat için çalışma yapılacak.

Son yıllarda Türkiye’de yapılan araştırmalar sonucu çok sayıda yeni trüf türü tespit edilirken, gıda olarak tüketilen ve ticari değeri yüksek trüf türleri de ortaya çıktı. Yapılan arazi çalışmalarında Denizli, Muğla, Kastamonu, Ordu ve Giresun illerinde gıda olarak tüketilen trüf türleri bulunurken, bilimsel araştırmalar, bu illerin dışındaki bölgelerde de yenilebilir trüf türlerinin varlığını kanıtladı.

Trüf bahçelerinin sayısı artacak
Özel sektör, trüf ormanı değil ama bahçeleri kurabiliyor. Halihazırda Denizli’de 2, Muğla’da 3 ayrı trüf bahçesi oluşturuldu. Trüf mantarıyla ilgilenen çok sayıda yatırımcı ve girişimci bulunduğu dikkate alındığında, girişimcilerin tarım alanlarında trüf bahçeleri kurma çalışmalarının önümüzdeki dönemde hız kazanması bekleniyor. Kurulan 5 bahçeye dikilen trüf aşılı fidanlardan ilk ürünün yaklaşık 5 yıl içinde alınması planlanıyor. Bir hektarlık alana (10 dönüm) trüf türüne göre 300-1.000 fidan dikilebiliyor.

Genellikle kayıtdışı olarak yurtdışından getirilen trüf mantarı, Türkiye’de de lüks restoran ve turistik tesislerde tüketiliyor. Üretimi yapılabilen siyah trüflerden yazlık siyah trüf (tuber aestivum) ortalama 200 euro, kışlık siyah trüf (tuber melanosporum) bin euro civarında, üretimi yapılamayan beyaz trüf ise yaklaşık 3 bin 500 euro’dan satılıyor. Son 100 yılda trüf miktarı 20 kat düştü. 100 yıl önce 2 bin ton olan rakam, dramatik şekilde azalarak geçen yıl 100 tona kadar geriledi. Talep ise hızla artıyor. Girişimciler, yerel iklim değerleri ve toprak analizi uygun olan Marmara, Ege, Akdeniz ve kısmen Karadeniz bölgesinde kuracakları bahçelerde trüf mantarı yetiştirebilecek. 

Üst gelir grubunun sofralarını süslüyor
Tadı, kokusu ve benzersiz aromasından dolayı çok eski zamanlardan beri bilinen trüfün, sofradaki yeri hep ayrıcalıklı oldu. Yüksek yapılı ağaçların köküne bağlı simbiyotik olarak hayatını sürdüren trüf, toprağın 5 ile 20 santimetre derinliğindeki ağaç köklerinde yetişip özel eğitimli köpeklerle toplanıyor. Dünyada doğal orman alanlarından toplanan trüf miktarı, her geçen gün azalmasına karşın talep ve buna bağlı olarak fiyatlar da artıyor. Bundan dolayı kültür çalışmalarında son 20 yılda büyük gelişme sağlandı. Trüf mantarı dünyada İspanya, Fransa, İtalya ve Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz iklim kuşağında doğal olarak yetişiyor. Avrupa mutfağında önemli yere sahip mantar türü, özellikle üst gelir grubu tarafından tercih ediliyor.

Koylarıyla ünlü Göcek’te trüf mantarı üretimi
Trüf mantarı üretimine soyunan Demirsoy Tarım, Gıda ve Hayvancılık şirketi, Göcek’te kiraladığı 20 dönümlük arazide 700-800 fidanın dikimini gerçekleştirecek. Şirketin sahibi Emir Demirsoy, trüf mantarının Avrupa’da bilinirliğinin yüksek olduğuna işaret ederek, tarımda “doğru bir adım” olarak gördükleri bu işe yönelmeye karar verdiklerini söyledi.

Aşçı Önal, arkadaşlarıyla topladığını otel ve restoranlara satıyor
Bir otelde aşçı olan Sadullah Önal, arkadaşlarıyla Bolu Yeniçağa ve Mengen ormanlarından topladığı trüf mantarlarını analiz ettirdikten sonra lüks restoran ve otellere satıyor. Önal, meşe ağaçlarının olduğu yerlerde günde 1-2 kilo yaz trüf mantarı toplayabildiklerini ve kilosunu 300 euroya sattığını söyledi.

Üniversitedeki çalışma hayatına ara veren Gürsu, girişimciliğe soyundu
Sabancı Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nde yönetici iken, çalışma hayatına ara veren Çağla Gürsu, yaptığı uzun araştırmaların ardından uygun olduğu belirlenen Anamur Silifke’deki 20 dönümlük arazisinde trüf mantarı üretimine karar verdi. Gürsu, bir yıl içinde bahçe kurulumunu gerçekleştirmeyi planladığını ifade ederken, Avrupa’da bu konuda düzenlenen festivallerin de kendisini cezbettiğini söyledi.

Köylülerin topladığını ihraç ediyor
Dış ticaret uzman yardımcısı Uğur Demirbilek, kurduğu Demirbilek Dış Ticaret şirketi aracılığıyla değişik illerden köylülerin topladığı trüf mantarlarını yaklaşık 3.5 yıldır çeşitli ülkelere ihraç ediyor. Demirbilek, önümüzdeki yıllarda bu alanda büyük bir pazar oluşacağını düşündüğünü ifade ederek, ürünü bulduktan sonra yönlendirdikleri köylüler aracılığıyla toplanan yaz trüflerinden yaklaşık 300 kilosunu bu yıl yurtdışına gönderdiklerini, 90 kilosunu da iç piyasaya verdiklerini anlattı. Kış trüfünün Türkiye’de çok fazla bulunmadığına işaret eden Demirbilek, “Kış trüfü kar altında kalıyor, zamanında çıkamıyor ya da ürünü dağda domuzlar yiyebiliyor” dedi.

Trüf mantarı için neler yapılıyor?
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi yürütücülüğünde; Türkiye’ye ait doğal trüf türlerinin tespiti ve doğal yayılış alanlarının belirlenmesi amaçlı bir TÜBİTAK projesi yürütülüyor.Üniversite-sanayi işbirliğinin “Mikorizal Fidan Üretimi ve Trüf Bahçesi Oluşturma” projesi ile Ar-Ge ürünü olan trüf aşılı fidan üretimi yapılıyor. Üniversite bünyesindeki Gıda Analizleri Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde, trüf türlerini tanımlama, trüf bahçesi kurulumu, trüf bahçesi yönetimi, trüf aşılı fidanların incelenerek raporlanması ve sertifikasyonu gibi konularda her türlü danışmanlık hizmeti ile trüf mantarından kimyasal içeriklerinin belirlenmesi, trüf yağı üretimi gibi hizmetler veriliyor.

Neden bu iş
Ticari değeri çok yüksek. Türkiye’de yazlık siyah trüf (kilosu 200 euro) ve kışlık siyah trüfün (kilosu bin euro) üretimi yapılabilir.

Fırsatlar
İhracat potansiyeli yüksek. Özel sektörün kurabileceği trüf bahçelerinin yanı sıra Orman Genel Müdürlüğü’nün, 16 ilde kuracağı yapay trüf ormanlarının kiraya verilmesi ya da eko turizme açılması gündeme gelebilir.

Riskler
Yapılan iş bilimsel bir tabana dayanmıyorsa ve akademik bir destek alınmıyorsa sonuca ulaşamayabiliyor.

Neye dikkat etmek lazım
Bahçedeki fidanların periyodik olarak bakımına, kökteki gelişiminin üniversite tarafından incelenmesine, alınan fidanın kökünde gerçekte trüf mantarı aşısı olup olmadığına, sertifikasının bulunmasına dikkat edilmesi gerekiyor.

Başlangıç giderleri
Arazi hariç 10 dönümlük bir alanın içinde yer alacak aşılı fidanlar, çitle çevirme ve damlama sistemi döşeme için yatırım bedeli 40 bin lira. Örneğin Ege’de 20 dönüm arazinin kiralanması, aşılı fidanların ücreti, çitle çevirme, damlama sistemi döşeme için yaklaşık 100 bin dolar.

Ortalama kazanç
7-8 yıl sonra yıllık 20 bin euro-150 bin euro arası

Potansiyel yerler
Marmara, Ege, Akdeniz ve kısmen Karadeniz Bölgesi

Ne zaman ürün alınır
Aşılı fidan bahçeye dikildikten 5 yıl sonra alınır. 7-8 yıl sonra ise hektardan yılda 100-150 kg arasında ürün toplanabilir.

Trüf bahçelerinin ömrü
Yaklaşık 40 yıl

MSKÜ Gıda Analizleri Uygulama ve Araştırma Merkezi/Uzman Feride Gireniz 0 252 211 49 25 numaralı telefondan geniş bilgi alınabilir...
dunya.com