GIDAVİTRİNİ - C vitamini ihtiyacı genellikle soğuk algınlığı gibi hastalık dönemlerinde akla gelmektedir. Oysaki eksikliği halinde bağışıklık sistemi zayıflamakta ve pek çok hastalık ortaya çıkabilmektedir. Özellikle mevsim geçişlerinde kronik yorgunluğun tedavisi konusunda C vitamini önemli bir role sahiptir. Memorial Ataşehir Hastanesi ve Etiler Tıp Merkezi Endokrinoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Gökhan Özışık C vitamin eksikliği ve tedavisi hakkında bilgi verdi.

Sentetik olarak laboratuvar ortamında glukozdan elde edilebilen C vitamini (askorbik asidin), vücut tarafından üretilmediği için dışarıdan alınmalıdır. Başta turunçgiller olmak üzere, domates, maydanoz, çilek, kuşburnu, böğürtlen, lahana ve birçok yeşil yapraklı sebzenin yanında bazı besi hayvanlarının böbreküstü bezlerinde doğal olarak bulunmaktadır. 

C vitamini eksikliği; yorgunluk, uyuşukluk hissi, bağışıklık sisteminde zayıflama, diş etlerinde şişlik-kanama, ciltte sebepsiz morluklara kadar ilerleyen deri altı kanamalarına, saç kalitesinde bozulma, eklem-kas ağrıları, nefes darlığı ve kemik kırılmasına yol açabilmektedir. Bunun dışında birçok başka hastalık belirtisi ile karışabilecek yakınmalara yol açan askorbik asidin; alerji, ülser (ağız içi aftlar ve mide ülseri), kalp-damar hastalıkları ve bazı kanser türleri ile ilişkili olabileceği de kabul edilmektedir.

Vücut tarafından “stresli bir olay” olarak algılanan gebelik, emzirme, gece vardiyasında çalışma, kronik uyku azlığı, besin zehirlenmeleri, enfeksiyonlar, soğuk, travma, yaralanma, ağır egzersiz (özellikle doğada yapılan performans sporları), yanık ve ameliyat durumlarında günlük gereksinimi oldukça artan C vitamininin; sigara içen, doğum kontrol hapı kullanan ve alkol tüketen insanlar tarafından düzenli olarak alınması gerekmektedir.

C vitamini düzeylerini kanda ve idrarda ölçmek mümkündür. Sabah verilen bir idrar örneği sonrası askorbik asit düzeyi hakkında bilgi verilebilmektedir. Askorbik asidin idrarda az olması, kanda da az olduğu anlamına gelmektedir. Hangi yaşta, hangi durumlarda ve ne kadar C vitamini desteği alınması gerektiği mutlaka hekime danışılması gereken bir konudur. Tıbbi bir zorunluluk olmadıkça C vitaminini doğal yoldan almak en doğru olandır.

Askorbik asit vücutta birçok kimyasal reaksiyonun normal olarak yürümesi için gereklidir. Beyaz ve kırmızı kan hücrelerinde, damarların çeperini döşeyen hücrelerde, cilt altı destek dokusunda olan kollajende ve kemiklerin yapısında bulunmaktadır. Eksikliğinde destek doku kaybına bağlı ciltte kırışıklık ve başta gözaltlarında torbalanma ve morlukların görülmesinin nedenidir. Daha az bilinen ve asıl önemli olan ise C vitamininin böbrek üstü bezlerinde steroid hormon üretimi için son derece gerekli olmasıdır. Bu vitaminin orta-ileri derecede eksikliğinde böbrek üstü bezlerinin iyi çalışamadığı için büyüyebilmesi de söz konusudur. Böbrek üstü bezlerinin kabuk kısmından yeterli hormon üretilememesi son zamanların yaygın hastalıklarından olan adlandırılan “Kronik yorgunluk sendromunun ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bunun başlıca sorumluları arasında C vitamini eksikliği yer almaktadır.

Oksijen (hava ile temas) ve 70 derecenin üzerindeki ısı ile kolaylıkla tahrip olan C vitamini pişirmeye işlemine karşı oldukça dayanıksızdır. Bir kez kabuğunu kestikten sonra turunçgiller hava ile temas etmektedirler. 

• Tüketim zamanına kadar buzdolabında saklanmalıdır.

• Hava temasının az olması için mümkün oldukça büyük parçalar halinde doğranmalıdır.

• Pişirme için asgari su ve süre kullanılmalıdır.

• Buharda haşlama veya tavada sote yapılmalıdır (kızgın yağla temas ettirmek doğru değildir).

• Suda eriyen bir vitamin olduğundan pişirme esnasında suya geçen C vitaminini geri kazanılabilir. Örneğin; brokoli, patates haşladığınız suyu çorba ve püre yaparken kullanılabilir.

• Domates sosu hazırlarken ısıya dayanıklı cam veya seramik kaplar tercih edilebilir.

• Derin dondurucuda 2 aydan fazla saklamamalıdır.

• Güneşte kurutulmuş patlıcan, domates gibi sebzelerde C vitamini kaybı olacağını unutmayın.